การผันวรรณยุกต์

การผันวรรณยุกต์ จะต้องคำนึงถึง

• ไตรยางศ์

ไตรยางศ์ หมายถึง การแบ่งพยัญชนะออกเป็น 3 หมู่ เรียกสั้น ๆ ว่า อักษร 3 หมู่ มีดังนี้

1. อักษรสูง ได้แก่พยัญชนะที่มีพื้นเสียงเป็นเสียงสูง กล่าวคือเสียงวรรณยุกต์จัตวา อักษรสูงมี 11 ตัว คือ ข ฃ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห

2. อักษรกลาง ได้แก่พยัญชนะที่มีพื้นเสียงระดับกลาง ๆ กล่าวคือเสียงวรรณยุกต์สามัญ ที่สามารถผันได้ครบ 5 เสียง อักษรกลางมี 9 ตัว คือ ก จ ด ต ฎ ฏ บ ป อ

3. อักษรต่ำ ได้แก่พยัญชนะที่มีพื้นเสียงเป็นเสียงวรรณยุกต์สามัญ แต่ผันได้ไม่ครบ 5 เสียง อักษรพวกนี้จะผันได้ครบ 5 เสียงก็ต่อเมื่อนำไปคู่กับอักษรสูง อักษรต่ำมีทั้งหมด 24 ตัว คือ ค ฅ ฆ ง ช ซ ฌ ญ ฑ ฒ ณ ท ธ น พ ฟ ภ ม ย ร ล ว ฬ ฮ

• คำเป็น คำตาย

คำเป็น หมายถึง พยางค์ที่ประกอบด้วยลักษณะเฉพาะ ดังต่อไปนี้

• พยางค์ที่ประสมด้วยสระเสียงยาวในแม่ ก กา เช่น กา มี หู เป็นต้น
• พยางค์ที่ประสมด้วยสระเสียงสั้นหรือยาวก็ได้ หากมีพยัญชนะสะกดใน แม่ กง กน กม เกย เกอว เช่น จง เดิน ก้ม เงย เร็ว เป็นต้น
• พยางค์ที่ประสมกับสระ ไอ ใอ เอา อำ เช่น ไป เอา น้ำ ใจ เป็นต้น

คำตาย หมายถึง พยางค์ที่ประกอบด้วยลักษณะเฉพาะดังต่อไปนี้

• พยางค์ประสมด้วยสระเสียงสั้นในแม่ ก กา เช่น จะ ดุ พะ ย่ะ ค่ะ เป็นต้น
• พยางค์ประสมด้วยสระเสียงสั้นหรือยาวก็ได้ ที่สะกดในแม่ กก กด กบ เช่น นัก จัด คิด รบ หาด ปลีก รีบ เป็นต้น

2.3 กฎเกณฑ์ในการผันวรรณยุกต์

• การผันอักษรกลาง

อักษรกลาง คำเป็น ผันได้ครบ 5 เสียง พื้นเสียงเป็นเสียงสามัญ ผันด้วย ่ เป็นเสียงเอก ผันด้วย ้ เป็นเสียงโท ผันด้วย ๊ เป็นเสียงตรี และผันด้วย ๋ เป็นเสียงจัตวา

อักษรกลางคำตาย ผันได้ 4 เสียง พื้นเสียงเป็นเสียงเอก ผันด้วย ้ เป็นเสียงโท ผันด้วย ๊ เป็นเสียงตรี และผันด้วย ๋ เป็นเสียงจัตวา ดังแผนภูมิต่อไปนี้

• การผันอักษรสูง

อักษรสูงคำเป็น ผันได้ 3 เสียง ดังนี้ พื้นเสียงเป็นเสียงจัตวา ผันด้วย ? เป็นเสียงเอก ผันด้วย ? เป็นเสียงโท

อักษรสูงคำตาย ผันได้ ๒ เสียง ดังนี้ พื้นเสียงเป็นเสียงเอก ผันด้วย ? เป็นเสียงโท

การผันอักษรต่ำ

อักษรต่ำคำเป็น ผันได้ ๓ เสียง ดังนี้ พื้นเสียงเป็นเสียงสามัญ ผันด้วย ่ เป็นเสียงโท ผันด้วย ้ เป็นเสียงตรี

อักษรต่ำคำตาย มีวิธีผันต่างกันออกไปตามเสียงสระเสียงสั้นและสระเสียงยาว ดังนี้ อักษรต่ำคำตายสระเสียงสั้น พื้นเสียงเป็นเสียงตรี ผันด้วย ่ เป็นเสียงโท อักษรต่ำคำตายสระเสียงยาวผันได้ ๒ เสียง พื้นเสียงเป็นเสียงโท ผันด้วย ้ เป็นเสียงตรี

เพื่อให้เห็นภาพรวมของการผันอักษร ๓ หมู่ ชัดเจนขึ้น และสะดวกต่อการจดจำ จึงสรุปได้ ดังนี้

ชนิดอักษร	ผันเสียงได้	เสียงสามัญ	เสียงเอก	เสียงโท	เสียงตรี	เสียงจัตวา
อักษรกลางคำเป็น	5	จา	จ่า	จ้า	จ๊า	จ๋า
อักษรกลางคำตาย	4	-	จะ	จ้ะ	จ๊ะ	จ๋ะ
อักษรสูงคำเป็น	3	-	ข่า	ข้า	-	ขา
อักษรสูงคำตาย	2	-	ขัด	ขั้ด	-	-
อักษรต่ำคำเป็น	4	คา	-	ค่า	ค้า	-
อักษรต่ำคำตายสระสั้น	2	-	-	ค่ะ	คะ	-
อักษรต่ำคำตายสระยาว	2	-	-	คาด	ค้าด	-